金字塔射手Mac版v1.0.2

Répiblik fransé République fran?aise (fr)
Lanng ofisyèl	Fransé
Kapital	Pari
Siperfisi total	672 369 km2
Jantilé	Fransé
Popilasyon total	67 595 000 zab. (2017)

百度 他认为，中国若是打是打得起的，同时，我们坚定维护多边贸易体制，中国是站在更高的姿态向相关各方讲道理，同时也愿意在WTO的框架下解决这些矛盾和问题。

Lafrans, an pli lonng dipi 1875 répiblik fransé-a, sa roun Léta transkontinantal souvren, don téritwè métropoliten-an sa sitchwé atè Léròp di Lwès-a. Sa dannyé gen frontchè térès-ya ké Bèljik, Ligsanbou, Lanlmangn, Laswis, Litali, Lèspangn ké prensipalté-a di Landò é di Monnako, é ka dispozé di enpòrtan fasad maritim-yan annan Latlantik, Lanmanch, lanmè di Nò ké Lanméditérannen. So téritwè iltramaren ka étann sokò annan loséyan Endjen, Latlantik ké Pasifik ensi ki asou kontinan sidanmériken-yan, é ganyen frontchèr térès-ya ké Brézil-a, Sourinanm-an ké Rwéyonm di Péyba-ya.

Frwi di roun listwè politik lonng ké mouvmanté, Lafrans sa roun répiblik konstitisyonnèl initèr ki gen roun réjim simiprézidansyèl. Déviz-a di répiblik-a sa dipi 1875 ? Libèrté, égalité, Fratèrnité ? ké so drapo sa konstitchwé di trwè koulò nasyonnal-ya (blé, blan, rouj) ki dispozé an trwè bann vèrtikal ké larjò égal. So limn nasyonnal sa Marséyèz (La Marseillaise an fransé), chanté patriyotik ki érité di Révolisyon fransé-a. So prensip sa : ? gouvèlman di pèp, pa pèp é pou pèp-a ?. Li gen pou kapital Pari é kou lanng ofisyèl fransé-a dipi 1539, ki pran laplas di laten. So lanmonnen sa léro dipi 2002 annan majò pati-a di péy ké fran pasifik-a annan so téritwè-ya di loséyan Pasifik.

Jéyografi

Lokalizasyon, frontchèr ké sipèrfisi

Pati éropéyen-an di Lafrans sa aplé Lafrans métropoliten-an é sa sitchwé bò lèstrenmité ògsidantal di Léròp. Li sa bòdé pa lanmè di Nò bò nò, Lanmanch bò nòlwès, loséyan Atlantik bò lwès-a épi lanmè Lanméditérannen bò sidès. Li sa frontalyé di Bèljik-a ké Ligsanbou nò nòlès, Lanlmangn épi Laswis bò lès-a ; di Litali ké Monnanko bò sidwès épo di Lèspangn ké Landò bò sidwès.

Frontchèr-ya bò sid épi bò lès-a di péy sa établi annan dé masif montangné, Pirennen-yan, Lézalp-ya ké Joura, frontchèr-a nòlès pa ka apiyé sokò asou pyès zéléman natirèl.

Lafrans métropoliten-an ka konprann plizyò zilé, notanman Kòrsika ké zilé kotché. Li sa konprann ant latitid-ya 42°19'46" N ké 51°5'47" N, ensi ki lonjitid-ya 4°46' O ké 8°14'42" E. So pati kontinantal ka étann sokò asou anviron 1 000 km di nò bò sid é di lès an lwès.

Lafrans-a sa égalman konpozé di patché téritwè ki sitchwé an dèrò di kontinan éropéyen, kouranman aplé Lafrans di lout lanmè, ki ka pèrmèt li di fika prézan annan tout loséyan di monn sof loséyan Argtik.

Sa téritwè-ya ganyen èstati-ya ki varyé annan ladministrasyon téritoryal-a di Lafrans é sa sitchwé :

• atè Lanmérik di Nò : Sen-Pyèr-ké-Mikélon ;

• atè Lanmérik di Sid : Lagwiyann ;

• annan Lézanti-ya : Lagwadloup, Lanmantinik, Sen Bartélémi ké Sen Marten ;

• annan loséyan Pasifik-a : Nouvèl Kalédonni, Polinézi fransé ké Walis ké Foutounan, ensi ki Klipèrton ;

• annan loséyan Endjen-an : Larégnon ké Mayòt, ensi ki Zilé épars-ya, Larchipèl-a dé Kerguelen, Larchipèl-a dé Krozé ké zilé Sen Pol ké Nouvèl Anmstèrdanm ki ka fòrmen Latè ostral ké Lantargtik fransé (LOAF) ;

• atè Lantargtik : Latè Adéli, égalman enkli annan LOAF.

Lafrans-a ka posédé frontchèr térès ké Brézil-a épi Sourinanm-an atè Lagwiyann, ensi ké Péy Ba vya pati fransé-a di Sen Marten.

Londjò-a di litoral di Lafrans métropoliten-an sa di 5 853 km é di 15 945 km, Lout lanmè enkli.

Listwè

Lévolisyon di téritwè di Lafrans métropoliten-an, di 985 bò 1947.

Lafrans métropoliten atchwèl-a ka tchipé pli gran pati di ansyen Lagol sèltik-a, ki konkéri pa Jules César bò Ié syèk anv. J.-K., mé li ka tiré so non dé Fran, roun pèp jèrmannik ki ka enstalé sokò òbò di Ve syèk. Lafrans-a sa roun Léta ké linifikasyon ki ansyen, é té roun di pronmyé péy-ya di lépòk modèrn ki tanté roun lèspéryans démokratik.

Prélistwè, protolistwè ké Lantikité

Roun di chouval-ya di Lasko, Dòrdògn, anviron 18.000 anv. J.-K.

Prézans-a di moun asou téritwè-a di Lafrans atchwèl-a ka roumonté bò Paléyotik enféryò ; tras-ya pli ansyen-yan di lavi moun ka daté di i té gen anviron 1 800 000 lannen. Wonm-an sa alò konfronté ké roun klima rèd é varyab, ki marké pa plizyò lè glasyèr-a ki ka modifyé so kad di lavi. Lafrans-a ka konté roun nonm enpòrtan di gròt ki òrnen di Paléyolitik sipéryò, don dé di pi sélèb-ya sa Gròt di Lasko (Dòrdògn, -18 000 anviron) ké Gròt Chauvet (Pon di Lark, -36 000 anviron).

Nésans, kriz ké transfòrmasyon di rwéyonm di Lafrans annan Mwéyen Laj

Lègspansyon dé Fran di 481 bò 843/870.

Batenm-an di Klovis, ki rouprézanté annan Sen Chapelle atè Pari (zannonnim).

Konvèrsyon-an bò kristchannism di chèf fran Klovis, batizé atè Rens 24 désanm 496-a pa lévèk Sen Rémi, ka fè di li alyé-a di Légliz-a é ka pèrmèt li di konkéri ésansyèl-a di Lagol-a annan tòrnan dé Ve ké VIe syèk. Fizyon-an di léritaj galoronmen-yan, di zapò jèrmannik-ya é di kristchannism sa lonng é difisil, Fran-yan ka konstitchwé orijinèlman roun sosyété géryé ké lalwè ki tré élwangnen di drwè ronmen ké prensip krétchen.

Di Rounésans-a bò monarchi absoli-a (xvie bò xviiie syèk)

Téritwè di pronmyé lanpir kolonnyal fransé atè Lanmérik ki aplé Nouvèl Lafrans (1534-1763).

Louis XIV, ? lirwè solé ? té monnark absoli di Lafrans é ka fè di Lafrans pronmyé pwisans éropéyen.

òbò di 1494, souvren fransé ka mennen di miltip lagèr atè Litali épi kont lanprò-a Charles Quint. Néyanmwen, règn-yan di Fran?ois Ié (1515-1547) é di so tiboug Henri II (1547-1559) sa sirtou marké pa roun ranfòrsman di pouvwè rwèyèl, ki ka sasé divini absoli, é pa roun Rounésans litérèr é artistik fòrtman enfliyansé pa Litali.

An 1539, lòrdonnans di Villers-Cotterêts ka fè di fransé lanng administrativ-a ké jidisyèr di Rwéyonm. Toutfwè, linité-a di Lafrans-a otour di pésonn-an di lirwè sa bouskilé annan dézyenm lanmotché-a di XVIe syèk pa problenm rélijyé-a : ant 1562 ké 1598, lwit lagèr di rélijyon ka sigsédé yékò ant katolik ké kalvannis. Sa kriz rélijyé ka doublé sokò di roun kriz ékonnonmik é sirtou politik. An 1598, lirwè Henri IV (1589-1610) ka mété finisman bay laj di rélijyon-an pa lédit di Nant ki ka bay roun libèrté di kilt parsyèl bay protéstan.

Louis XIII (1610-1643) ké so minis Richelieu ké Mazarin divèt fè fas bay lopozisyon-an di nòb ki lé roupran yé ansyen pouvwè. Bò lanmenm lépòk, Lafrans-a ka gangnen plizyò lagèr (don Lagèr di Trant Lannen) é ka koumansé bay fòrm roun pronmyé lanpir kolonnyal, prensipalman atè Nouvèl Lafrans, atè Lézanti épi asou larout di Lenn-yan.

Révolisyon, Répiblik ké Lanpir (1789-1914)

Priz di Basti-a, 14 jwiyé 1789, sa roun dé pronmyé fè markan di Révolisyon fransé-a.

Délégé-ya ki voyé bay Léta jénéral ki ka louvri sokò 5 mè 1789, ka pasé rapidman pouvwè-ya ki sa atribiyé bay yé é ka érijé sokò an roun Lasanblé nasyonnal ki konstitchwan. Lirwè-a pa pouvé alò anpéché lasanblé konstitchwan di désidé labolisyon-an dé privilèj annan lannwit-a di 4 out épi di adòpté 26 out-a Déklarasyon di drwè wonm-an é di sitwéyen. Déviz-a Libèrté, égalité, Fratèrnité ka aparèt annan déba piblik-a, an partikilyé an 1790 annan roun diskou di Maximilien Robespierre asou lòrgannizasyon di gard nasyonnal-a. Apré roun lésè di monnarchi konstitisyonnèl, Répiblik-a ka wè jou 22 sèptanm 1792, é Louis XVI, kondannen pou trayzon, sa giyotinen pa jijman di Konvansyon nasyonnal-a 21 janvyé 1793-a.

Téritwè di ségon lanpir kolonnyal fransé (1815 bò 1958, koumansman di lendépandans-ya).

Kiltir

Chédòv-a d'Eugène Delacroix "La Liberté guidant le peuple", ki ka ilistré annan èstil-a di lapentir ronmantik-a lépizòd istorik-a di Trwè Gloryé-ya, sa divini roun senbòl di Répiblik fransé-a ka asosyé so kiltir bay roun dé bagaje ki ka vini di so déviz : ? Libèrté, égalité, Fratèrnité ?.

Lafrans-a sa roun sant di dévlopman kiltirèl ògsidantal dipi dé syèk. Rounlo artis fransé ka figiré parmi pli rounonmen-yan di yé tan, ké Lafrans-a sa roukonnèt annan monn antché-a pou so rich tradisyon kiltirèl.

Larchitègtir

Chato-a di Vèrsay, chédòv di larchitègtir klasik oben baròk di XVIIe syèk.

Klasé annan patrimwenn mondjal

Asou 845 byen kiltirèl-ya ki klasé annan patrimwenn mondjal pa UNESCO-a an jwiyé 2018, 39 sa fransé, sa ki ka fè di Lafrans, ké Lanlmangn, katriyenm péy-a di monn an nonm di sit kiltirèl ki klasé annan patrimwenn mondjal.

Monniman-an ki pli vizité annan monn, Tour Eiffel-a sa roun likonn di Pari ké Lafrans-a.

Lafrans-a ka posédé roun patrimwenn architègtiral rich, témwen di roun lonng listwè é di kontré-a di diféran tré sivilizasyonnèl.

Gastronnonmi

Oun tranch di roquefort, roun dé fronmaj fransé ki pi répité-ya.

Tchwizin fransé-a ka jwi di roun tré gran rounonmen, notanman grémési so prodigsyon agrikòl di kalité : soso diven (chanpangn, diven di Bòrdo, di Bourgògn oben di Lalzas etc.) ké fronmaj (roquefort, kanmanbè etc.) épi grémési rot gastronnonmi-a ki ka pratiké dipi XVIIIe syèk.

Kiltir fransé-a sa itou idantifyé ké gastronnonmi-a.

Kod péy

Lafrans-a gen pou kod :

• LF, soulon lis-a dé préfigs dé kod OACI dé laéropò ;

• F, soulon Lis-a dé kod entèrnasyonnal dé plak minéralojik ;

• F, pou Limatrikilaston-an dé laéronnèf ;

• F, soulon lis-a dé préfigs UIT

• FR, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis dé kod péy), kod alpha-2 ;

• FRA, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis dé kod péy), kod alpha-3 ;

• FRA, soulon lis-a dé kod péy di CIO ;

• .fr, soulon lis-a dé Entèrnèt TLD (Top level domain) ;

• FR, soulon lis-a dé kod péy ki itilizé pa OTAN-an, kod alpha-2 ;

• FRA, soulon lis-a dé kod péy ki itilizé pa OTAN-an, kod alpha-3.